Geçtiğimiz günlerde, gencecik bir bireyin intiharıyla toplum olarak sarsıcı bir gerçekle yüzleştik. Belki sadece tehdit gibi anlaşılan “Ben bıktım, kendimi öldüreceğim artık” gibi ergen ifadelerinin ne kadar ciddi sözler olabileceği sert bir şamar gibi yüzümüze vuruldu. Keşke yaşanmasaydı, keşke bir çare üretip yavrumuzu hayata bağlayabilseydik. 14-25 yaş dilimi, intihar düşünceleri ve girişimlerinin en sık karşılaşıldığı dönemdir. Tehdit amaçlı, çaresizlik sonucu belki de düşünülmeden yapılan bir davranış olsa bile önlenebilir ve engellenebilir bir durumdur. Durumun engellenebilir ve önlenebilir olması da hissettiğimiz acıyı daha da derinleştirir.
Ergenlik dönemi duyguların en karmaşık olduğu bir dönemdir. Ergenler, hormonların değişmesiyle beraber yetişkin olmakla çocuk olmak arasında bocalarlar. Bir yandan kendilerini beğenmeye çalışırken bir yandan da aşırı duyarlı ve kırılgan olurlar. Eleştiriye karşı oldukça hassastırlar, çabuk incinip kırılırlar, reddedildiklerinde çok tepki gösterirler. Öfkeyi, sevinci, üzüntüyü yoğun yaşarlar. İlk defa aşık olurlar. Çok heyecanlı ve meraklıdırlar. Her şeyi denemek isterler, risk almaktan haz duyarlar ve kendilerini kanıtlamak, bir yere ait olmak için çok çaba gösterirler.
Özellikle aile ve otoriteyi temsil eden kişilere karşı isyan ediyor gibi görünseler, ebeveynlerinin dediklerini hiç umursamıyor gibi davransalar da aslında, anne babalardan takdir görmek ve onay almak onlar için en değerli şeydir. Anne babanın ayrılığı, huzursuz aile ortamı, sevilen birinin kaybı, aşk acısı, grup içinde aşağılanma, aileden ayrılma, sınavlarda başarısız olma ve ona bağlı gelişen yetersizlik gibi durumlar ergeni büyük üzüntü ve çaresizliğe sürükleyebilir. Böylesi canlı, hareketli, iniş-çıkışlı bir dönemle baş edemedikleri için tek çözüm ölmek yani intihar gibi gelebilir.
Ergen bu düşüncesini sözel olarak ve/veya davranışlar yoluyla mutlaka ifade eder. “Hayatımdan bezdim, Ölmek istiyorum..” gibi. Sık sık ölüm hakkında konuşma, yaşamda bir amacın kalmadığını söyleme, geleceğe yönelik isteklerden, değerlerden vazgeçme, aile ve arkadaşlardan uzaklaşma, sürekli endişeli/gergin bir halinin olması, davranışların aniden değişmesi, alkol-uyuşturucu kullanmaya başlama, uykuların ciddi biçimde bozulması, sürekli mutsuz-umutsuz olma hali, içe kapanma, odadan çıkmak istememe gibi belirtiler mutlaka dikkate alınması gereken erken uyarıcılardır.
Aile tutumları intiharların engellenmesinde en önemli belirleyicidir. Ergenenin en belirgin beklentisi hoşgörü, yargılanmama ve koşulsuz bir güvendir. Her anne-baba çocuğunu tüm kalbiyle sever ancak bu sevginin şartlara bağlı olmadan gösterilmesi ve gencin gerçekten bunu hissedebilmesi önemlidir. Tüm yanlışlarına rağmen ergen, ailesi tarafından kabul gördüğünü hissetmek ister. Belki anne-babasından ayrı bir görüşe sahip olabilir, belki farklı giyinmek istiyor olabilir, belki kulağına küpe takmak ya da dini sorgulamak istiyor olabilir. Her türlü, ebeveyni tarafından hoş görüldüğünü hissetmek ister.
Oysa ki aşağılayıcı, yargılayıcı, cezalandırıcı, suçlayıcı, sürekli eleştiren, baskıcı veya aşırı korumacı tutumlar ergeni yalnızlaştırır. Anlaşılmadığını düşündürür. Sonrasında da çaresiz hisseden ergen, intihara adım adım yaklaşır. Ergenin taleplerinin göz ardı edilmesi, kendisiyle ilgili kararlar alınırken dikkate alınmaması, ‘en iyisini anne-baba bilir’ tutumlarıyla yaklaşılması ise intihar düşüncesini besleyen bazı davranışlardır. Sonuç olarak genç, eğer karşı gelirse aile sevgisinden mahrum kalacağı korkusuyla tek çareyi ölümde arayabilir.
Ebeveynler, ergenin kendilik duygusunu geliştirmesine izin vermelidir. Tutumlarıyla, ona güvendiklerini ve değer verdiklerini hissettirmelidir. Ergenin düşüncelerini önemseyen, duygularını açıklayabilmesi için rahat bir ortam sağlayan tutumlar destekleyicidir. Destekleyici tutumlar sonucunda ergen kendini değerli ve güvende hissederken, ailesinden ve çevresinden yakınlık ve sevgi gördüğü için de özgüveni ve özsaygısı artar. Ergenin destekleyici ailesiyle sürekli dayanışma içinde olması, zorluklarla mücadele edebilme gücünü artırır. Başarılı olmak için gerekli olan sorumluluk alma bilincini kolaylaşır.
Eylemlerinin sonucunda ulaştığı başarılar tatmin olma duygusunu yaşatıp, mutlu hissettirir. Böylece zorlukla karşılaşsa bile özgüveni yüksek olduğu için ve destekleyen ebeveynlerinin varlığında, intihar eylemi düşünebileceği bir çözüm yolu olmaz. Ne kadar fazla duygusal çalkantı, üzüntü ve hayal kırıklığı yaşarsa yaşasın yaşamla mücadele adına pek çok önemli şeye sahip bu ergen, daha farklı ve sağlıklı çözüm yolları üretebilir. Desteklemek, farkında olmak, dinlemek ve sözleri ciddiye alıp eğer bir alarm işareti varsa gecikmeden mutlaka bir uzmandan yardım almak, ergenlik intiharının engellenmesindeki en önemli adımlardır.
NASIL ARANDI: #figenkaraceylançakmakcı #ergenlikteintiharriski #ergenlik #psikiyatrist #sağlık #psikoloji #ergen #çocuk #dünyaçocuk #kocaeli
Azı yarar çoğu zarar
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Figen Karaceylan Çakmakcı
