Hayatımızın önemli bir kısmını iş yerinde ve iş arkadaşlarımızla geçiririz. Aynı masada, yan yana, omuz omuza, kol kola çalışır; çayımızı, kahvemizi birlikte yudumlarız. Ama biliriz ki iş hayatı bazen kendi içerisinde anlamsız bir karmaşayla beraber rekabet, başarı hırsı, kişisel arzular, kâr-zarar baskısı gibi bir yığın zor, stres içeren kavramları da barındırabilir. İster kamuda ister özel sektörde çalışalım; hayatımızı, iş yerindeki ilişkilerimizi ve sağlığımızı olumsuz yönde etkileyen, işyerinin ve çalışanların verimini düşüren bazı durumlarla karşılaşabiliyoruz. Maalesef karşılaştığımız bu durumlar; kişilik özelliklerimiz, iş konumumuz, örgütsel yapı ve sosyo-ekonomik koşulların etkileşimi sonucu ortaya çıkan, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sıklıkla tanık olunabilen mobbing sorununu yaratabiliyor.
MOBBING NEDİR?
Mobbing, diğer adıyla psikolojik taciz kavramı, aslında tek bir nedene dayandırılarak açıklanamayacak kadar önemli, kapsamlı ve karmaşık bir süreçtir. Türk Dil Kurumu, mobbing kavramını “bezdiri” olarak tanımlayıp, “iş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, o kişinin çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme” şeklinde açıklamıştır. İnsanlar arasında mobbing üzerine yaptığı çalışmalarla ünlü olan İsveçli akademisyen Prof. Dr. Heinz Leymann 1984 yılında, İsveç’te mobbing davranışlarını tanımlarken; bu davranışların, bir tür işyeri terörü olduğunu vurgulamış; bu terörü, bir ya da birkaç kişinin, tek bir kişiye sistemli olarak yöneltilen etik dışı iletişim ve düşmanca davranışlar olarak açıklamıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise mobbingi, “Bir kişiyi veya bir grup çalışanı sabote etmek için yapılan, zalimce, kötü niyetli, intikamcı, aşağılayıcı ve eleştirici tavırlarla kendini gösteren davranış biçimi” şeklinde tanımlıyor. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’na göre de mobbing, işyerinde diğer çalışanlar veya işverenler tarafından tekrarlanan saldırılar şeklinde uygulanan bir çeşit psikolojik terördür.
MOBBING’İN TÜRLERİ
Hangi tanıma ya da hangi kaynağa bakarsak bakalım, mobbingin bir terör; etik dışı ve adil olmayan, insan haklarına aykırı bir davranış olduğunu görüyoruz. Araştırmalar, mobbingin aniden ortaya çıkmadığını, bir süreç şeklinde ilerlediğini; amacın, mağdurdan kurtulmak, ona zarar vermek, onu yıldırmak olduğunu; mağdurun yaşının, cinsinin ve ırkının önemli olmadığını ortaya koyuyor. Yönetici konumundaki kişilerin çalışanları yıldırmak, işten ayrılmaya zorlamak amacıyla yaptıkları etik dışı davranışlara “düşey mobbing”; aynı ya da benzer görev ve konumdaki iş arkadaşlarının yaşadığı kişisel çatışmalar, rekabet, çıkar çatışması gibi nedenlerin sonucunda ortaya çıkan mobbinge “yatay mobbing”; otoritenin olmadığı ortamlarda, çalışanların, yöneticilerine uyguladıkları bezdirici davranışlara da “tersine mobbing” deniliyor.
KİMLER MOBBING UYGULAR?
Bir davranışın mobbing sayılabilmesi için sistematik olarak tekrarlanması, bu davranışların iş yerinde gerçekleşmesi, uzun süredir ve kasıtlı yapılmış olması gerekir. Mobbing uygulayıcıları genellikle benmerkezcidirler, sadece kendilerini merkez olarak görürler, karar verici ve hükmedicidirler. Menfaatçidirler, hedefe ulaşmak için her yolun mübah olduğunu düşünürler. Mükemmeliyetçidirler, beklentileri yüksektir. Hedefe ulaşmak için kendilerini de başkalarını da zorlarlar. Mobbing ile mücadele, işverenlerin sorumluluğu olduğu kadar, bireylerin sahip olduğu hakların korunması açısından kritik bir öneme sahip olduğu için çalışanların da sorumluluğudur.
ETİK DEĞERLER ÖNEMLİ
İş yerlerinde sağlıklı bir iletişim ortamı oluşturmak, mobbingin önlenmesinde önemli bir adımdır. Çalışanların güvenli bir ortamda kendilerini ifade edebilmeleri, destekleyici bir kültürün gelişmesine zemin hazırlar. Ayrıca, çalışanlar arasındaki empatik yaklaşım, başkalarının duygusal ihtiyaçlarına duyarlı hale gelmek, ilişkilerin güçlenmesine yardımcı olur. Temel etik değerlerin yaşadığı kurumlarda mobbingin daha az görüldüğü bilinmektedir. Bu nedenle kurumların, etik değerlerine sıkıca sahip çıkmaları önemlidir. Çalışanların, yaşadıkları sorunları açık bir şekilde yöneticileriyle paylaşabilecekleri bir ortamın oluşturulması, mobbing tehlikesini azaltacaktır. Ruh sağlığını destekleyen etkinlikler, bilinçlendirme eğitimleri ve koçluk hizmetleri desteği de iletişimi güçlendirir. Odanın ortasındaki fili görmek, yaşadığımız ya da şahit olduğumuz mobbing davranışını fark etmek ve susmamak bizim de etik sorumluluğumuzdur.
NASIL ARANDI: #Kocaeli Life # aralık # Suzan Kayganacı # mobbing
