Otizm Spektrum Bozukluğu

Otizm spektrum bozukluğu ya da kısa adıyla OSB,  bireyin başkalarını algılayış şeklini ve onlarla nasıl sosyalleştiğini etkileyen, bu sebeple de sosyal etkileşim ve iletişimde sorunlara neden olan nörogelişimsel bir hastalıktır. İletişim ve sosyalleşme sorunlarının yanı sıra, belirli sınırların dışına çıkamayan veya tekrarlayan davranış kalıpları da sıkça görülen belirtiler arasındadır. Otizm spektrum bozukluğu içinde kullanılan ‘spektrum’ terimi, geniş bir yelpaze üzerinde yayılmış semptomların derecesini ifade eder.

İLK YILDA ORTAYA ÇIKAR

Otizm spektrum bozukluğu, erken çocukluk döneminin başında gelişim gösterir ve çocuğun toplum içinde, örneğin sosyal hayatta, okulda ya da çalışma hayatında sorunlarla karşılaşmasına neden olur. Otizm belirtileri doğumdan sonraki ilk yıl içinde ortaya çıkar. Daha nadir durumlarda ise ilk sene boyunca çocukta normal gelişim devam eder; daha sonra otizm belirtilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte çocuklar, 18 ila 24 ay arasında bir gerileme dönemine geçer. Otizm, doğuştan gelen bir bozukluk olmasına rağmen belirtiler bebeklik ve erken çocukluk döneminde görülmeye başlar. Erken tanı çocuğun belirtilerinin azalması, kaybolması ve normal davranışların geliştirilmesi açısından hayati önem taşır.

NEDENLERİ NELERDİR?

Otizm spektrum bozukluğunun bilinen tek bir nedeni yoktur. Hem genetik faktörlerin hem de çevre faktörlerinin etkili olduğu bilinmektedir. Merak edilen diğer bir ilişki ise aşı ve otizm bağlantısıdır. Yapılan birçok bilimsel çalışma, aşılarla otizm spektrum bozukluğu arasında bir bağlantı olmadığını göstermiştir. Günümüzde otizm spektrum bozukluğu tanısı alan çocuk sayısı, geçmişe göre artış göstermektedir. Pandemi sürecindeki sosyal kapanma, çocukların çok erken yaştan itibaren ekran karşısında uzun saatler geçirmesi ve klinik tanılama süreçlerindeki yaygınlık, bunun nedeni olarak gösterilmektedir.

SIK GÖRÜLEN BELİRTİLER

Otizm spektrum bozukluğunda, çocuklar farklı şiddette bir ya da daha fazla alanda belirti gösterebilmektedir. Otizmin en sık görülen belirtileri şunlardır:

•Göz temasında kısıtlılık, göz göze gelmekten kaçınma

•Etrafında olan durumlara kayıtsız kalma

•İsmi ile çağrıldığında aldırmaz davranma ve tepki vermeme

•Sosyal gülümsemenin olmaması, baş baş, selamlama gibi jest ve mimiklerde kısıtlılık

•İlişkilerinde sosyal karşılıkta kısıtlılık

•Anne ve babanın yokluğuna kayıtsız kalma

•İsteklerini işaretle göstermeme, işaret parmaklarını kullanmak istememe

•İşaret edilen yöne yönelmeme ya da ortak dikkat gerektiren etkinliklere uyum göstermeme

•İsteklerini ifade ederken zorlanma etkin iletişim kurmadan, sadece elleriyle çekerek ya da iterek isteklerini elde etmeye çalışma

• Gereksinimleri karşılamak dışında, iletişim amaçlı bir konuşma başlatamama

• Birçok çocuğun olduğu ortamda bile tek kalmayı tercih etme

• Rol yapmama, hayali oyunlar oynayamama, taklit edememe

• Ortak hedef ve etkinliklere dikkatini yöneltememe

• İlgi ve zevklerini paylaşmama

• Konuşma dilinde gecikme ya da hiç gelişmeme

• Diğerleri tarafından başlatılan konuşmaya tepki vermeme

• Jest ve mimiklerini kullanarak, beden diliyle iletişime girememe

• Müzik vb. özel takıntılarının olması, günlük işlev ve çevresel koşullarda değişiklik yapılmasına aşırı tepki gösterme

• Ağrıya acıya karşı dayanıklı olma, şikayetçi olmama

• Mekanik, tek düze ya da melodik ses tonuyla konuşma

• Kendilerinden ‘sen’ ya da ‘o’ söz etme, zamirleri karıştırma

• Neşe, heyecan, üzüntü, öfke vb. duygularını ifade edememe

• Söylenilenleri aynen, hemen ya da gecikmiş olarak tekrar etme

• Yaşıtlarıyla oyun oynamama; yaşıtları gibi kendi kendine ya da yaşıtlarıyla anlam içeren temalı oyunlar oynayamama (daha çok kendi başına oynanabileceği mekanik tarzda oyunlar tercih etme)

• Baş sallama, el-kanat çırpma, dönme gibi yineleyen hareketlerin olması, dönen cisimlere ilgi duyma

• Kucaklamaya karşılık verememe, sarılmama

Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların gelişimi; dil, sosyal beceri, ince motor beceri gibi alanlarda alanında yaşıtlarının gerisinde kalır. Ayrıca kendisine ya da başkalarına zarar verecek davranışlar, aşırı hareketlilik, zeka geriliği ve havale ya da epilepsi gibi başka bozukluklar da otizm spektrum bozukluğuna eşlik edebilir.

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Henüz otizm spektrum bozukluğunu önlemenin bilinen bir yolu yoktur ancak uygulanabilir çeşitli tedavi seçenekleri vardır. Erken tanı ve erken müdahale en faydalı tedavi yöntemidir. Kesin bir tedavi yöntemi olmadığı gibi tanı almış bütün bireylerin hepsine uyan tek bir tedavi de bulunmamaktadır. Otizm spektrum bozukluğu tedavisinin amacı, çocukta görülen belirtileri azaltarak gelişimi ve öğrenmeyi desteklemek, çocuğun yapabileceği işlevlerin en üst düzeyde olmasını sağlamaktır. Okul öncesi yıllarda yapılacak erken müdahale, çocuğun sosyal, iletişimsel, işlevsel ve davranışsal becerileri öğrenmesine yardımcı olabilir. Otizm spektrum bozukluğu teşhisi konulduğunda, mutlaka bireyin ihtiyacına göre bir tedavi programı uygulanmalı ve zaman içinde ihtiyaçlara göre program değişebilmelidir.

NASIL ARANDI: #figenkaraceylançakmakcı #psikiyatrist #köşeyazarı #otizmspektrumbozukluğu #tedaviyöntemleri #kocaeli