Her evlenen çiftin hayalidir çocuk sahibi olmak.
Ancak çok istemelerine rağmen anne-baba olmayan çiftler de var.
Ve onların kabusu kısırlık...
‘Kısırlık’ denilince akla ilk olarak kadınlar gelir.
Oysa erkekler de kısır olabilir.
Doğal yolla bebek sahibi olamama durumudur kısırlık.
Dünya Sağlık Örgütü’nün ‘dünya nüfusunu tehdit eden hastalıklar’ sıralamasında kanser ve kalp-damar hastalıklarından sonra üçüncü sırada yer alır.
Erkek kısırlığı ile kadın kısırlığının görülme oranlarının aynı olduğunu;
Kısırlık vakalarının yaklaşık yüzde 30’unun erkekte, yüzde 30’unun kadında, yüzde 30’unun da hem erkekte hem kadında görüldüğünü biliyor muydunuz?
‘Erkek adam kısır olur mu?’ demeden önce mutlaka bir uzmana danışmakta yarar var.
Kocaeli Life da okurları için Özel Akademi Hastanesi Üroloji Uzmanı Doçent Doktor Osman Gürhan Özdemir’e danıştı.
Kısırlık hakkında ne kadar doğru bilgiye sahibiz?
Nenelerimizin, dedelerimizin dediği gibi macunlar, ballar, cevizler mi yemeliyiz?
Kısırlığın genetik boyutları nelerdir?
En yaygın olan kısırlık nedir?
Peki kısırlık tedavi edilebilir ve çocuk sahibi olunabilir mi?
İşte bu soruların cevaplarını merak ediyorsanız sizi röportajımızı okumaya davet ediyoruz.
‘Kısırlık’ kabusunuz olmadan önce;
Özel Akademi Hastanesi Üroloji Uzmanı Doçent Doktor Osman Gürhan Özdemir’e kulak verin!
**Gürhan Bey öncelikle kısırlık nedir, en net belirtileri nelerdir, açıklayabilir misiniz?
-Kısırlık, erkek açısından ele alırsak, evliyken ya da bir hanımla partner olarak yaşamını sürdürürken çocuk isteyip de olmaması durumunda ilk akla gelecek şeydir. Kısırlığın en net belirtisi ise istenmesine rağmen çocuk sahibi olunamamasıdır. Genellikle çocuk sahibi olunamadığı zaman hastalar bize başvuruyor. Bu oran yüzde 98’lik ciddi bir kesimdir.
***Diyelim ki hasta çocuk sahibi olamadığı gerekçesiyle size geldi. Kısırlığın tanısını nasıl koyuyorsunuz?
-Öncelikle muayene gerekiyor. Çünkü muayeneyle bile kısırlığın görülebileceği durumlar vardır. Örneğin yumurtaların yerine inmemiş olması veya yumurtaların hareketli olması, bunlar hep kısırlık sebebidir. Yumurtaların içinde sıvı birikiminin olması ya da yumak tarzında oluşmuş damar bozukluklarının ele gelir şekilde olması gibi vakalar muayene ile anlaşılabilir. Daha detaylısı ise yumurtalık bölgesinin ultrasonu, damar ultrasonu, kanda hormon değerlerinin ölçümü ve sperm ya da meni testi dediğimiz spermiogram testidir.
***Kısırlığın muhakkak birçok türü var. Peki en yaygın karşılaştığınız kısırlık türü nedir?
-Genellikle karşımıza çıkan türü varikoseldir. Erkekteki testislerden (sperm üreten yumurtalıklardan) kalbe dönen toplardamarlarda oluşan bir çeşit varisleşme yani damar genişlemesidir. İkinci olarak karşılaştığımız vaka ise yumurtalıkların torbada olması gerektiği gibi durmamasıdır.
VARİSLERE DİKKAT!
***Varikoseli bize biraz anlatabilir misiniz?
-Yumurtalık üzerindeki damar bozukluklarıdır. Bu bölgelerde damar sistemi bozulduğundan yumurtalığa gelen oksijenli taze kan eksilir, kalbe geri dönmesi gerekirken dönmez. Genetik olarak damar bozukluğu olan ailelerde bu damar çalışmaz, genişler ve yukarıdaki kanı iterek aşağıya indirmeye çalışır. Bu da olmaması gereken bir kan göllenmesi yapar. Kan göllenmesi direk yumurtalıkların üstündeki damarda olduğundan orada lokal ısınma oluşur. Erkeklerde yumurtalıklar ısıya karşı çok hassastır. Yumurtalıkların her ne kadar termostatik bir yapısı olsa da, o sıcaklık spermleri öldürür. Direk spermin hareketliliği bozulur. Hareketsiz sperm ilerleyip dölleme yapamadığından gebelik oluşmaz. İşte bu durum kısırlıktır.
***Peki, varikoselin tedavisi var mıdır?
-Varikoselin tedavi yöntemi genellikle micro cerrahi tekniğiyle, küçücük bir kesikle içeri girilmesidir. Burada bulunan bozuk damarlar, sağlıklı damarlardan ayrılır. Genişlemiş ve bozulmuş bütün damarlar uç uca bağlanır ve devre dışı bırakılmış olur. Böylelikle yumurtalıklardaki ısınma durdurulur. Yumurtalıklardaki ısınma durunca spermler hareketlenmeye başlar ve dölleme kapasitesi artar. Bu tarz bir cerrahi işlem uygulandıktan sonra, geç kalınmamışsa ve ağır bir hasar yoksa, hasta 2 ay ile en geç 1 yıl içerisinde normal haline dönüp, çocuk sahibi olabilir.
DOĞAR DOĞMAZ KONTROL
***Varikosel dışında en sık karşılaştığınız ikinci tür kısırlıktan biraz bahseder misiniz?
-Çocuk doğduğunda ilk olarak yumurtalıklar torbanın içerisinde mi ya da olması gerektiği gibi mi diye kontrol edilmeli. Örneğin, kontrol edildi ve yumurtalık yerine inmedi. Erken teşhisle bu tedavi edilebilir ve çocuk bu durumu 1 ay içerisinde atlatabilir. Ama bu önemsenmez de 5 yaşına ya da 8 yaşına kadar beklenirse o zaman işte geri dönüşü olmayan kısırlıklar ortaya çıkabilir. Eğer yumurtalar çalışıyorsa, aşağıya indirilebilir. Doğru yerde durmayan yumurtalara müdahale edilmezse, yumurtalık kanserine bile sebep olabilir. Bu durum varikoselden daha da kötüdür. Bazen aileler çocuklarını önemsemiyor ve hastalık ilerliyor. Hasta bize zaten kanser olarak geliyor. Fakat teknolojinin gelişmesi, sağlık kuruluşlarının artması ve erişimin kolaylaşması sonucunda eskiye nazaran yumurtalık kanseriyle daha az karşılaşıyoruz.
***Bunların dışında karşılaştığınız kısırlık vakaları nelerdir?
-Kazalar , darbe alınması, yumurtalık içerisinde kanamalar, yumurtalık içerisinde sıvı birikintisi ve bazı ilaçlar kısırlığa neden olabiliyor. Örneğin kadın hormonu içeren bir ilaçla hasta tedavi edilirse, erkeklik hormonu testosteronu vücut durduruyor ve bu da kısırlığa yol açıyor. Doktor önerisi olmadan kesinlikle gelişigüzel ilaç kullanılmamasını öneriyoruz. Daha az karşılaştığımız vaka, yumurtalığı tutan dış etkenler olabilir ya da otoimmün sistemi kendi kendini tahrip edebilir. Vücudun başka bir yerinde kanser vardır, yumurtalıklara yayılmıştır. FMF dediğimiz hastalığa bağlı da kısırlık şikayeti oluşabiliyor.
ERKEKLERDE DAHA YAYGIN
**Kısırlık denilince akla ilk kadınlar gelir. Kısırlık, kadınlarda daha mı yaygındır?
-Toplumumuzda gebelik oluşmadığında genellikle ilk olarak kadınlar sorumlu tutulur. Eğitimli ailelerde bile ilk doktor kontrollerine kadınlar gider. Toplumda erkeklere karşı böyle bir ayrım söz konusu. Fakat çocuk sahibi olunamama durumunda genellikle sorun erkektedir. En çok karşılaşılan varikosel vakası erkeklerde oluştuğundan, kısırlık, kadınlardan ziyade erkekler arasında daha yaygındır. Gel gelelim erkeklerin de haksızlığa uğradığı bir gerçek vardır. Erkekler maalesef çocuk yapma makinesi olarak görülüyor. Çocuk sahibi olunduktan sonra erkekteki cinsel sıkıntıları kimse pek önemsenmiyor. Bu durum ileride kendini kısırlık olarak gösteriyor.
***Kısırlığa psikolojik açıdan baktığımızda neler söylemek istersiniz?
-Bu durumun psikolojik boyutu gerçekten oldukça sıkıntılı. Çünkü toplumumuzda kısırlık bir rahatsızlıktan ziyade kusur olarak görülüyor. Gelen çiftlerde erkeğe ‘kısırlık’ tanısı konulduğunda kusurlu bulunmuş oluyor ve müthiş bir baskı başlıyor. ‘Sebep sensin’, ‘senin yüzünden olmuyor’ ve bunun gibi baskılar. Sonra aileler başlıyor ‘Şu otu mu yesen’ ya da ‘şunu mu içsen’ acaba demeye. Böylece hasta durumun psikolojik boyutuyla da baş başa kalmış oluyor. Öncelikle çocuk yapmanın kadın ve erkeğin ortak eylemi olduğunu kabul etmemiz gerekiyor.
SAĞLIKLI BESLENİN!
***Son olarak, okurlarımıza ne gibi önerilerde bulunmak istersiniz?
-Ergenlik tamamlandıktan sonra, yani 15 ila 16’lı yaşlardan itibaren her sağlıklı erkeğin çocuk yapabilme kapasitesi vardır, tabi bir hastalık yoksa. Erkekler evlenmeyi beklemek yerine daha erkenden muayene olmalı, ön tarama yapılmalı. Sağlıklı beslenme de önemli. B vitamini ve E vitamini ağırlıklı besinler, kuruyemişler ve meyveler tüketilmeli. Aşırı alkol, sigara ve kirli havanın bulunduğu ortamlardan uzak durulmalı. Düzenli uyku, spor ve düzenli cinsel hayat öneriyorum. Bu öneriler kadınlar için de geçerli. Aynı zamanda kadınlar çok fazla vajina temizliği yapmamalı, vajina zaten kendisini temizleyebilen bir yapıya sahip. Ve ilişkiden sonra hemen ayağa kalkıp temizlenmemeli. En az yarım saat sırt üstü yatılmalı. Çünkü katı haldeki spermin çözülmesi gerekli. Sıvılaşma olduktan sonra sperm yumurtalıklara doğru harekete geçecek ve gebelik oluşacak.
NASIL ARANDI: #Dünya Sağlık Örgütü # Osman Gürhan Özdemir # Özel Akademi Hastanesi # kısırlık # sağlık
