Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, yedi yaşından önce başlayan klinik bir rahatsızlıktır. ‘Kötü yetiştirilme tarzı ve yaramaz’ çocukları tanımlamak için kullanılan bir  ETİKET DEĞİLDİR! Dikkatsizlik, aşırı hareketlilik veya dürtüsellik ile kendini gösteren, yaşam boyu devam eden, çocuğun okul, aile, arkadaş ilişkisini olumsuz yönde etkileyen, doğuştan gelen ve genetik olduğu düşünülen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, kendini 3 alt tipte gösterir:

1- Dikkat eksikliği (dikkatsizliğin önde gittiği)

2- Hiperaktivite-dürtüsellik (dikkatsizliğin olmadığı, aşırı hareketlilik ve dürtüselliğin olduğu)

3- Birleşik tip (bütün belirtilerin görüldüğü)

DİKKAT EKSİKLİĞİ

Dikkat eksikliği, dikkat süresinin kısa olması, dikkatin kolay dağılması, başlanılan işi bitirememe, işleri organize edememe durumudur. Televizyon ve bilgisayar karşısında sıkılmadan saatlerce kalabilen bu çocukların, dersin başına geçince o dikkatlerinden eser kalmamaktadır.

Belirtiler:

• İlgisiz ses ve görüntülerle dikkatin kolayca dağılması

• Dikkatini yaptığı işe veya oyuna verememe, dikkatini yoğunlaştırmada zorlanma

• Okul ödevlerinde, işlerinde veya diğer etkinliklerde basit hatalar yapma

• Evde veya okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybetme

• Karşısında biri konuşurken dinlemez gibi görünme, konuşmayı izleyememe

• Ayrıntıları gözden kaçırma

• Organize olmada güçlük çekme

• Uzun süre çaba gerektiren işleri yapmakta zorlanma ve bunlardan kaçınma

• Yapacağı ödevi ya da verilen işi unutma

Dikkat eksikliği bozukluğu (DEB) olan çocukları tanımlamak için anne – baba ve öğretmenlerin sıklıkla kullandığı ifadeler şunlardır:

• Dalgın, maymun iştahlı, unutkan

• Plansız, dağınık, istikrarsız

• Odaklanamaz, hep erteler

• Son dakikaya bırakır

• Bir konudan diğerine atlar

• Kendisi sınıfta, aklı başka yerde

HİPERAKTİVİTE-DÜRTÜSELLİK

Hiperaktivite amaçsız, sınırsız, kontrol edilemez, aşırı hareketliliğin her ortamda devam etmesidir. Dürtüsellik ise neden-sonuç ilişkisi kurmadan, aklına estiğince davranma biçimidir. Çocuğun, ani tepkilerini ve davranışlarını kontrol etmede zorluk yaşaması, tehlikeli sonuçlar doğurabilmekte ve kaza risklerini artırmaktadır. Freni çalışmayan bir araba gibi düşünülebilir.

Belirtiler:

• Huzursuzluk hissi, ellerin ve ayakların sürekli kıpır kıpır olması

• Oturması gerektiğinde oturmakta güçlük çekme

• Yerli yersiz koşup tırmanma

• Sorulan sorunun tamamını duymadan yanıt verme

• Çok konuşma

• Hep bir şeylerle ilgileniyor görünme

• Sırasını beklemede zorluk

• Boş zaman etkinliklerine katılmada zorlanma

• Kurallara uymada zorluk yaşama

Hiperaktif ve dürtüsel olan çocukları tanımlamak için anne – baba ve öğretmenlerin sıklıkla kullandığı ifadeler şunlardır:

• Günü gününü tutmaz, sık duygusal değişkenlik yaşar

• Olayları abartılı anlatır

• Kin tutmaz

• Şımarık, telaşe memuru, sinirli

• Aceleci, kurtlu

• İlgi odağı olmak ister

• Patavatsız, küt diye konuşur

• Tez canlı, sabırsız

• Saygısız, geveze, mızıkçı

***

DEHB NE KADAR YAYGINDIR?

DEHB, okul çağı çocukların % 3-5’inde görülür. Bu demektir ki 25-30 kişilik bir sınıfta DEHB yaşayan ortalama bir öğrenci vardır.

DEHB’NİN NEDENLERİ?

• DEHB ailesel geçişli ve genlerin etkisinin belirgin olduğu bir beyin hastalığıdır

• Son yıllarda yapılan çalışmalar DEHB’li olan bireylerin beyinlerinin yapısal, gelişimsel ve çalışma şekli açısından farklılık göstermekte olduğunu bildirmektedir.

• Zor doğum ve doğum sırasında yaşanan zorluklar

• Düşük doğum ağırlığı

• Annenin hamileliği boyunca bazı ilaçlar, sigara ve alkol kullanımı

• Beyin hastalıkları ve beyin hasarları

DEHB’E EŞLİK EDEN PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR

• Özgül öğrenme bozukluğu

• Tik bozukluğu

• Karşıt olma/ karşıt gelme

• Davranım bozukluğu

• Anksiyete bozukluğu

• İki uçlu duygu durum bozukluğu

NE YAPILMALI?

Anne – baba ve öğretmenlerin, çocukta dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olduğuna dair bir şüphesi varsa, vakit kaybetmeden bir çocuk psikiyatri uzmanına başvurulması yararlı olacaktır.

TEDAVİ:

DEHB kronik bir hastalıktır ve tedavi edilmesi gerekir. Biyolojik temelli bir bozukluk olduğu için mutlaka ilaç tedavisi gereklidir. İlaç tedavisi ile birlikte okul ve aileye danışmanlık verilmesi, sorunlu davranışlar için davranışçı terapi uygulanması uygundur.

DEHB TEDAVİSİNDE YERİ OLMAYAN UYGULAMALAR:

Çocuk psikiyatri uzmanı olmayan kişilerin DEHB tanısı koyup yalnızca davranışçı yöntemle DEHB’i tedavi etme önerisi yanlıştır. Davranışçı yaklaşımların uygulanması, diyet tedavileri gibi yeterli bilimsel desteği olmayan tedaviler, biyolojik bir rahatsızlık olan DEHB tedavisinde yeri olmayan yaklaşımlardır. Yaklaşık 25-30 yıldır dünyanın bir çok farklı ülkesinde yapılan çalışmalar tedavide ilk seçeneğin ilaç uygulamaları olduğunu, diğer yaklaşımların ancak ilaç tedavilerini destekleyici uygulamalar olabileceğini ispatlamıştır.

NELERİ YANLIŞ BİLİYORUZ?

• DEHB sonradan oluşmaz

• Bebeklikten başlayıp yaşam boyu devam eder

• Yaş ilerledikçe hastalık geçmez

• DEHB’in zeka ile ilişkisi yoktur. Normal zekada olan bireylerde gözlenir.

• İlaç tedavileri bağımlılık yapmaz

• Kişide dikkat eksikliği olsa bile sevdiği bir işle ilgilenirken uzun süre dikkatini yoğunlaştırabilir

• Anne babanın yanlış tutumları, yaşanan olumsuz hayat olayları ile ilişkili değildir.

NASIL ARANDI: #kocaeli # kocaelilife # kocaelinindergisi # kocaelidergisi # dergilik # psikolog # # psikolog # psikiyatri # psikoloji # çocuk # ergen