Yeni yıl yaklaştıkça içimde tatlı bir heyecan belirmeye başlar. Benim için anlamı; yeni umutlar, yeni planlar, yapmak isteyip yapamadıklarımı tekrar gözden geçirmek ve heyecanla kar yağmasını beklemektir. 31 Aralık 2020, kutlamaların ve birlikteliklerin daha az olacağı bir gün olsa da yeni başlangıçlara, yeni umutlara ‘hoş geldin’ demek; çocuklara, her türlü olumsuzluğa ve farklılığa rağmen umudun en önemli yaşam enerjimiz olduğunu anlatmak ve göstermek için önemli bir tarih. Yeni bir yılı karşılamak için yapılan hazırlıklar, bu yıl belki de daha az süslemeli olabilir.
Çocuklar kısıtlı sokak saatleri nedeniyle caddelerin ve AVM’lerin ışıltısını yaşayamayabilir… Ama emin olun birçoğu, televizyon ve sosyal medya aracılığıyla maruz kaldığı uyaranlar sayesinde bir farklılık olduğunu hissedecek.
Soyut düşünce becerisi gelişmemiş, gece ve gündüz farkından öte zaman kavramını oturtamamış küçük çocuklar bile etrafında gelişen farklılıklara karşı kayıtsız kalmayıp sorular sormaya başlayabilir. Peki, bu noktada çocuğumuza yeni bir yılı, yılbaşı kavramını nasıl anlatmalıyız?
Çocuklar için genellikle yılbaşının birincil anlamı, günlük rutinden kurtulmaktır. Evlerin, alışveriş merkezlerinin, okulların süslenmesi, ışıklandırılması, her yerin rengârenk ve cıvıl cıvıl olmasıdır. Okul çağındaki çocuklar için yılbaşı, arkadaşlar arasında hediye çekilişlerinin yapıldığı (bu yıl yapılması çok beklenmese de), aileden hediye taleplerinin olduğu gündür. Okul öncesi -henüz zaman kavramı gelişmemiş- çocuklar için ise yılbaşı kavramı eğlence, etkinlik, hediyeleşme günü ve sabaha kadar abur-cubur yiyip oturabileceği bir gece gibi algılanır.
Global dünyamızda, yılbaşı kutlamaları birbirinden etkilenmiştir. Kültürümüzde Noel Baba, çam ağacı, süsleme, hindi yeme gibi etkinlikler olmasa da çocukları heyecanlandıran, albenisi yüksek süsleme ve ışıklandırmalar her zaman merak uyandırır. Yeni yıl kavramıyla ilgili, çocuklardan gelebilecek en can alıcı sorular şunlar olabilir:
Yeni yıl, çocuklara ‘yeni başlangıçların geleneksel kutlaması’ olarak anlatılabilir. Örneğin, “Bu gece yeni bir yılın başlangıcı. Yeni başlangıçlar hepimizi umutlandırır, heyecanlandırır. Hatırlıyor musun, okula ilk başladığın gün ne çok heyecanlanmıştın? Çünkü o gün senin için yeni bir başlangıçtı ve senin için iyi olmasını dilemiştik” gibi bir açıklama yapılabilir.
Ya da “Yeni bir başlangıçta her şeyin güzel olmasını; isteklerimizin, hayallerimizin, yapmak isteyip yapamadıklarımızın gerçekleşmesini ümit ederiz. Buraya taşındığımız ilk gün nasıl heyecanlanıp, iyi şeyler olmasını dilediysen; yeni bir başlangıç olan yeni bir yıl da umutlarımızın kalbimizde yeşermesine izin verdiğimiz bir zamandır” denilebilir. Çok ayrıntıya girmeden, “Ailemizle, sevdiklerimizle bir arada olabildiğimiz, hedeflerimizi tekrar gözden geçirdiğimiz bir başlangıç noktasıdır yılbaşı” gibi bir açıklama yapmak da mümkündür.
Özellikle soyut düşünce becerisi gelişmemiş okul öncesi çocuklar için hayatlarından verilecek somut örnekler konunun daha anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
“Dünyadaki ülkeler bir araya gelip ortak bir zaman kavramı ve bir çizelge oluşturmuşlar. Bu ortak çizelgeye de takvim adını vermişler. Tarihler bilinsin ki ne zaman ne yapılacağı planlanabilsin; kim ne zaman doğmuş, hangi tarihte ne olmuş hatırlanabilsin. Örneğin, takvim olmasaydı biz senin doğum tarihini hatırlayamazdık” gibi basit bir açıklama ya da olayın takvim üzerinden gösterilerek anlatılması anlaşılırlığı artıracaktır.
Çam ağacının neden süslendiği, Noel Baba’nın kim olduğu gibi sorular, masalsı unsurlarla ailenin kendi inancına göre çocuğa aktarılabilir. Bazı kültürlerde bunun bir gelenek olduğu, aynı bizim şeker bayramlarında çocukların şeker toplaması gibi ağacın süslenip, Noel Baba’nın altına çocuklara hediyeler koyarak yeni yılın gelmesinin kutlandığı anlatılabilir. Özellikle okul öncesi dönem çocukların, Noel Baba inancını sarsarak hayal kırıklığı yaratmamak gerekir. Noel Baba’nın çocukları çok sevdiği, onlara hediye vermekten mutluluk duyduğu ve sürprizler yaptığı anlatılabilir. Daha büyük yaş grupları için eski zamanlarda böyle bir insanın yaşadığı ama şimdi o inancın devam ettirildiği söylenebilir.
Yılbaşı gecesi, ailenin birlik ve beraberliğine yönelik anı biriktirmek için bir fırsat günü olarak düşünülebilir. Son yıllarda yılbaşı etkinliklerinin kapsamı ve biçimi biraz değişmiş olsa da mısır patlatılıp kestane pişen, tombala oynayarak saat 00.00’ın heyecanla beklendiği yılbaşı gecesi, özellikle bu kaotik günlerde çocuğun zihninde hoş bir anı olarak iz bırakabilir. 2021’in sağlık, mutluluk, huzur getirmesi dileğiyle…
NASIL ARANDI: #figen karaceylen çakmakcı # pedagog # çocuk ve ergen psikiyatristi # psikiyatrist # çocuk # yılbaşı # yeni yıl #
Azı yarar çoğu zarar
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Figen Karaceylan Çakmakcı
