Çocukların erken yaştan itibaren tablet, telefon ve televizyon gibi elektronik aletlerle kontrolsüzce vakit geçirmesi, beyin gelişimini olumsuz etkiler. En az uyuşturucuların vereceği hasar kadar önemli olan bu durumun acilen önüne geçilmeli, ciddi önlemler alınmalıdır. Özellikle oyun çağında olan okul öncesi dönem çocukları kesinlikle hiçbir ekranla tanışmamalı; cep telefonları, tabletler ne oyun aracı ne de bakıcılık görevi üstlenmelidir. Uzun süreli tablet kullanımı çocukların beyin gelişimini durdurur. Hiçbir şey karşılıklı, yüz yüze yaşanan deneyim kadar beyin gelişimini olumlu yönde etkilemez.
Çocuklar, kullandığmız eşyaların aksine; yaşayan, hisseden ve deneyimleyen canlılardır. Diğer bir deyişle, üretim aşamasındaki yarı mamüllerdir. Bu gelişen potansiyelin merkezinde ise beyin yer alır. Yaşla birlikte plastik bir materyal gibi şekillenebilir, formdan forma girebilir. Edinilen deneyimler sonucunda fiziksel ve hücresel değişime uğrayabilir. Bu değişimin en belirgin ve hızlı olduğu dönem ise ilk yedi yaştır.
Beynin yeni sinir bağlantıları, bedenini hareket ettirirken; gördükleri, işittikleri, tattıkları, kokladıkları ve hissettikleri ile anlamlanır. Bebek ve çocuğun deneyimlemesi yani etrafta koşturması, karıştırması, taklitler yapması, izlemesi bilginin beyinde anlamlandırılması için olmazsa olmaz gerekliliktir.
Örneğin; sadece ekranda gördüğü, tadını bilmediği, eline almadığı, koklamadığı bir meyvenin sadece resmini görüp ‘elma’ demesi, elmayı meyve olarak öğrendiği anlamına gelmez. Aynı şekilde, kendisini mutlu eden bir durum karşısında gülümsediğinde, onu aynayalacak bir erişkinin olmaması durumunda, sosyal tepki vermenin önemini kavrayamayacaktır.
Cep telefonu karşısında yemek yerken, ekrana odaklandığı için tat duyusu gelişmeyecek; ekranda gördüğü ve anlam veremediği görüntüler karşısında huzursuzluğu artacaktır. Örnekleri çoğaltabiliriz. Fazla ekran saati bebeklerde ve çocuklarda ‘sanal otizm’ oluşmasını tetiklemektedir.
Gelişimi normal seyrinde olan çocuklarda, fazla ekran süresi yüzünden içe kapanma, oyun becerileri ve göz kontağında azalma; anlama ve söylenenleri yerine getirmede zorlanma; yaratıcı oyun ve taklit becerisinin gelişmemesi; uyku ve yeme sorunları; sosyal ilişki geliştirmede zorluklar, dikkat, hafıza ve okul çağı döneminde öğrenme sorunları sıkça karşılaşılan belirtilerdir.
Peki, çocuklara, teknolojik cihazları hangi yaş aralığında ve ne süreyle vermemiz uygun olur? Amerikan Pediatri Akademisi’ne göre;
• İlk yedi yaş, cep telefonu ve tablet oyun amaçlı olarak kesinlikle verilmemelidir.
• İlk 24 ay, görüntülü konuşma hariç telefon kesinlikle olmamalıdır.
• 24-36 ay arasındaki çocuklar ancak anne ya da baba yanlarındayken, sınırlı süreyle (1 saatten az) ekranda çizgi film izleyebilir; telefon ve tablet hiç olmamalıdır.
• 3-5 yaş arası çocuklar için ekran süresi günde en fazla 1 saattir. İzlenecek programın ebeveynler tarafından seçilmesi; çocukların izlediklerini anlıyor olması ve yaşamlarına bir katkısı olacak programın seçilmesi dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardır.
• 6 yaş ve üzeri olan çocuklarda ise ekran süresinin uyku düzenini olumsuz etkilememesine, fiziksel aktiviteye ayrılan süreyi azaltmamasına ve sağlıklı büyümeyi engellememesine dikkat edilmeli, buna göre planlama yapılmalıdır.
NASIL ARANDI: #Çocuk ve Ergen # Psikiyarist # Uzm. Dr. Figen Karaceylan Çakmakcı # sanal otizm # sanal yaşam # çocuklar # dijital çağ # telefon # bilgisayar # kocaeli
