Bel fıtığı, pek çok insanın sağlığını etkileyen, hareketlerini kısıtlayan ve yaşam kalitesini düşüren bir rahatsızlık. Kendini bel ayrısı, bacaklarda uyuşma, yürüme ve oturmada güçlük gibi belirtilerle gösteren bel fıtığı çeşitli yöntemlerle tedavi edilebiliyor.
Bel fıtığının ne olduğunu, sebeplerini, teşhis ve tedavi yöntemlerini Özel Akademi Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Fahri Eryılmaz anlattı.
***Hocam, bel fıtığı daha çok kimlerde görülür?
Erişkinlerin yüzde 60-80’i yaşamlarında en az bir defa bel ağrısı şikayeti yaşamakta. Bel fıtığı, genellikle 30'lu yaşlardan sonra sık görülmesine rağmen hemen her yaşta ortaya çıkabilir. Cinsiyet olarak kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir
***Bel fıtığının belirtileri nelerdir?
Bel fıtığının olduğu seviyeye göre farklı belirtiler oluşabilir. Tek veya her iki bacağa vuran ağrılar, ayaklarda uyuşmalar, hareket kısıtlılıkları, yürüme ve oturmada güçlük bel fıtığının belirtileridir. Bel fıtığının ilerlediği durumlarda cinsel fonksiyon bozuklukları, idrar tutamama, yürüyememe gibi belirtiler de görülebilir.
***Bel fıtığı için risk faktörleri nelerdir?
Obezite, bel fıtığının en sık nedenidir. Vücut ağırlığını taşıyan omurgamızın kemikleri arasında, bir tür yastık görevi gören diskler bulunur. Bu disklerin fazla kilo nedeniyle aşırı baskıya maruz kalması zaman içerisinde sağlıklı yapılarının bozulmasına neden olur. Normal şeklini kaybederek dışarıya doğru kabaran, fıtıklaşan disk, baskı yaptığı sinirin fonksiyonlarını etkileyerek değişik belirti ve bulgulara neden olur. Gebelik durumunda ise vücut ağırlık merkezi öne doğru kaydığından omurgaya ek yük biner ve fıtık oluşma ihtimali yükselir.
Ayrıca, hareketsiz bir yaşam süren insanlarda da boyun, sırt ve bel bölgesindeki kaslar yeterince güçlü olamadığından, kasların taşıması gereken vücut ağırlığı omurganın üzerine ek yük getirir. Bu yük disklerin fıtıklaşmalarına neden olur. Bunun yanı sıra sigaranın disk dejenerasyonunu artırdığı birçok yayında bildirilmektedir.
UYGUN SANDALYE SEÇİLMELİ
***Duruş bozuklukları bel fıtığına neden olur mu?
Günlük yaşantımızda farkında olmadan yük kaldırma, nesneleri itme, çekme gibi yaptığımız bir dizi harekette, omurga fizyolojisine uygun davranılmalıdır. Yerden bir cisim kaldırılırken mutlaka dizler kırılarak çömeldikten sonra kaldırılmalıdır. Omuz üstüne yük kaldırılırken dikkat edilmeli; varsa bir merdiven, sandalye gibi bir yükseklik üzerinden bu işler yapılmalı, yukarı doğru uzanılmamalıdır. Günlük çalışma sırasında özellikle masa başında, tam dik pozisyonda oturmalı ve sandalye bel girintisini destekleyecek biçimde seçilmelidir. Yataktan kalkarken önce yan dönmeli, sonra ayakları yatak kenarından aşağı sarkıtıp dirseklerden destek alınarak doğrulanmalıdır.
***Mesleki faktörler bel fıtığını etkiler mi?
Ağır fiziksel aktivite ve ağır kaldırma gerektiren meslekler; inşaatlarda çalışanlar, devamlı öne eğilme, eğilerek dönme gerektiren meslekler; araba, otobüs, kamyon, kullanma gibi vücudu sürekli vibrasyona maruz bırakan meslekler; uzun süre ayakta durma veya oturma gerektiren meslekler; futbol, halter, kürek ve güreş sporlarıyla uğraşan kişilerde bel fıtığı sıklığı artmaktadır.
***Bel fıtığı Teşhisi Nasıl Konur?
Günümüzdeki modern tanı yöntemlerinden olan manyetik rezonans (MR) ile bel fıtığı teşhisi kolaylıkla konulmakta ve derecesi belirlenebilmekte. Sinir ölçüm testi (EMG) de bazı olgularda gerekmekte ancak bel fıtığının teşhisinde altın standart, klinik muayene ve hekimin gözlemleme tecrübesidir.
SERT YATAK NE DEMEK?
***Her bel ağrısı bel fıtığı mıdır? Her bel fıtığı ameliyat gerektirir mi?
Bel ağrılarının ancak yüzde 2-3’ü ameliyat edilmesi gerekli bel fıtıklarından kaynaklanmakta. Bu nedenle hekim muayenesi ve yapılacak incelemelerin sonuçlarına göre ilk önerilen; yatak istirahat, ağrı kesici ve kas gevşetici ilaçların kullanılmasıdır. Alınan bu önlemlere karşın ağrı ve bacaklarda uyuşukluk varsa, kas güçsüzlükleri geçmezse çözüm ameliyattır.
***Yatak istirahati nasıl olmalıdır? Hangi pozisyonda yatmak uygundur?
İstirahatte tabu haline gelen bir sert yatak önerisi vardır. Sert yataktan kastedilen, üzerine yatmakla şekli bozulmayan, vücudun şeklini alabilen yataklardır. Günümüzde ticari piyasada üretilen birçok yatak markası bu ihtiyacı karşılamakta. Bu nedenle özellikle sert bir zeminin istirahat amacıyla yaratılması gerekli değildir. Hastanın rahat ettiği pozisyon en iyi yatma pozisyonudur, özellikle dizlerin kırılması araya bir yastık konması da ağrıyı azaltır.
***Bel fıtığının tedavisi nasıl yapılır?
Başlangıç aşamasında bel fıtığının tedavisi, fıtıklaşmanın yani disk dediğimiz elastiki maddenin bacağa giden sinirlere yaptığı basının derecesine bağlıdır. Eğer sadece bel ve bacak ağrısı mevcutsa; herhangi bir uyuşukluk, güç kaybı, hareket kısıtlılığı yoksa bel fıtığı başlangıç safhasında demektir. Bu halde hastaya kas gevşetici ilaçların verilmesi, yatak istirahati ve belini zorlayacak hareketlerden kaçınması önerilir. Bel fıtığı ilerlemişse yukarıdaki önerilere, istirahate ve kas gevşetici ilaçlara rağmen hastanın şikayetleri devam ediyorsa bir uzmanın denetimizde fizik tedavi uygulanabilir. Fizik tedavi sırasında ilk bir kaç gün ağrılarda artma olabilir ama hasta, fizik tedavi uzmanı önerdiği sürece tedaviye devam etmelidir.
İLAÇLA TEDAVİ MÜMKÜN MÜ?
***Bel fıtığı için verilen ilaçlar ağrı kesici mi, tedavi edici mi?
Ağrı kesici ve kas gevşetici ilaçlar bel fıtığı tedavisinde sıklıkla kullanılmakta. Amaç ağrıyı ve kas kasılmasını azaltmak olduğu kadar, baskı altındaki sinirin çevresinde oluşan ve inflamasyon denilen reaksiyonu da azaltmaktır. Şüphesiz bu ilaçlardan fıtığı yok etmesi beklenmemelidir ancak bu ilaçlar ağrı-kas kasılması kısır döngüsünden çıkılması ve inflamasyonun azaltılması anlamında tedavi edici kabul edilmelidir.
***Bel fıtığı ameliyatsız tedavi edilebilir mi?
Bel fıtığında ameliyat gerektiren durumlar, hastalarının çok küçük bir bölümünü oluştururlar. Diğer hastalar ilaç, egzersiz, fizik tedavi, manipülasyon gibi yöntemlerle tedavi edilebilirler. Ağrıları şiddetli olan hastalarda epidural enjeksiyonlar bazen ameliyattan kurtarıcı olabilir. Şikâyeti olmadığı halde, bir nedenle MR çektirmiş ve bel fıtığı görülmüş kişilerin tedavi edilmesi veya sağlıklı insanlardan farklı şekilde koruyucu davranışlar göstermesi gerekmez.
***Bel fıtığı hangi durumlarda ameliyat gerektirir?
Fizik tedaviye rağmen hastanın ağrıları devam ediyorsa veya geriletilmeyen bir güç kaybı, bacakta incelme, idrar tutamama varsa; dayanılmaz ağrılar mevcutsa veya MR filmlerinde diskten bir parça koptuğu tespit edilirse çözüm cerrahi müdahaledir.
EN GÜVENLİ YÖNTEM
***Açık bel fıtığın cerrahisi nasıl oluyor?
Bel fıtığı ameliyatlarındaki amaç fıtıklaşan diskin temizlenesi ve sinir üzerindeki basıyı kaldırmaktır. Açık diskektomi genellikle genel anestezi altında, hasta yüzüstü yatar pozisyondayken gerçekleştirilir. Günümüzde çok tercih edilen bir yöntem değildir.
***Biraz önce mikrocerrahiden bahsetmiştiniz, biraz açıklar mısınız?
Bu işlem sıklıkla belden aşağısında, bölgesel anesteziyle ya da genel anestezi kullanılarak yapılır. Operasyon mikroskopuyla cerrahi alan büyütülür, yaklaşık 1-1.5 santimetrelik bir cilt kesisi ile girilir. Ameliyatta kullanılan mikroskop dokuların daha büyük, 3 boyutlu ve çok ayrıntılı tanınmasını sağlayarak komplikasyon olasılığını azaltır. Damarlar, sinirler ve disk çok daha net görülür; damar ve sinir gibi dokulara zarar verme ihtimali çok düşüktür. Mikroskop altında bası etkisi olan diskin temizlenmesi daha güvenlidir. Mikrodiskektomi, günümüzde en güvenli ve etkili yöntem olarak kabul edilmektedir.
BEL FITIĞI TEKRARLAR MI?
***Bel fıtığı cerrahisinde başka bir yöntem var mı?
Bir de endoskopik bel fıtığı ameliyatı var. Bel bölgesinde, orta hattan veya yan taraftan girilerek yapılır. Endoskopik girişimde diğer yöntemlerden daha küçük bir cilt kesisi kullanılır. Endoskobik bel fıtığı ameliyatı 1 santimetrelik bir kesiden, fıtıklaşmış disk alanına sokulan 4 milimetrelik bir endoskop yardımıyla yapılır. Cerrahi saha ekrandan görülerek gerçekleştirilir. Ameliyatlar lokal ve epidural anestezi altında yapılabilir ancak her fıtığın bu yöntemle ameliyat edilmesi mümkün değildir.
***Bel fıtığı ameliyattan sonra tekrarlar mı ?
Ameliyat sonrasında istirahat süresine uyulduğunda, kilo düzenlemesi yapılıp, düzenli egzersizlere başlandığında ve doğru oturup kalkma eğitimleri de verildiği takdirde, hastalığın yeniden nüksetme oranı yüzde 5’in altına düşmektedir. Bel fıtığı omurganın dejeneratif bir hastalığıdır. Bu nedenle hangi yöntemle tedavi olunursa olunsun risk faktörlerinin azaltılıp, hayatın ona göre düzenlenmesi gerekmektedir.
***Bel fıtığı hastaları mutlaka korse kullanmalı mı?
Korseler akut ağrılı durumlarda yararlı olabilir ancak birkaç günden fazla kullanılması önerilmez. Kronik ağrılarda uzun süre korse kullanımı bel ve karın kaslarını zayıflatarak daha da zararlı olabilir. Oysa bel fıtığı olanlarda bel ve karın kaslarının güçlü tutulmasının diske binen yükleri azaltacağı kabul edilmektedir. Korse kullanımının fayda ve zararlarına ilişkin bilimsel veriler yetersizdir..
AKADEMİ 1 – 2: Özel Akademi Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Fahri Eryılmaz.
