Kronik hava yolu hastalıkları, dünyada milyonlarca insanı etkiliyor. Astım da tekrarlayan nefes darlığı, hırıltı, göğüste baskı hissi ve öksürük yakınmalarıyla kendini gösteren kronik bir solunum yolu hastalığı. Astım, tüm dünyada her etnik ve yaş grubundan, farklı sosyoekonomik yapıda 300 milyon kadar insanı etkilemekte. Ülkemizde ise yaklaşık her 12-13 erişkinden ve 7-8 çocuktan biri astım hastası. Her yıl, içinde bulunduğumuz mayıs ayının ilk salı günü, bu yaygın rahatsızlığa dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak amacıyla ‘Dünya Astım Günü’ olarak kutlanmakta.Astım hakkında merak edilenleri Konak Hastaneleri İzmit Alerji İmmünoloji ve İç Hastalıkları Uzmanı. Dr. Nihat Erdem’e sorduk.
Nihat Bey, astım nedir?
Astım, dış ortamda bulunan çeşitli alerjenler, sigara dumanı, soğuk havaya maruz kalma gibi tetikleyici faktörlere karşı, havayollarının (bronşların) daralması ile ortaya çıkan ve ataklarla seyreden kronik bir akciğer hastalığıdır.
Belirtileri nelerdir?
Ataklar dışında çoğu kez hiçbir yakınması olmayan hastalarda atak sırasında nefes darlığı, öksürük, hırıltılı solunum, göğüste sıkışıklık hissi gibi belirtiler görülür. Bu belirtilerin şiddeti hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Ataklar genellikle gece sabaha karşı ortaya çıkar, hasta tedavi gördüğünde geriler. Tedavi görmemiş veya düzensiz tedavi olan hastalarda, zamanla atak sıklığı ve şiddeti artar; hastalık uzun vadede akciğer işlevlerinin kaybına da sebep olabilir.
Tanı nasıl konulur?
Astım, karakteristik olarak ataklar halinde seyreder. Atak sırasında astım tanısı koymak hekim için daha kolaydır. Atak dışında ise hastalığın öyküsü hekimi astım tanısına yönlendirir. Tanı için akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri, alerji testi, kan testi istenir.
Astım için risk faktörleri nelerdir, astımı ne tetikler?
Astım için risk faktörleri genetik ve çevresel faktörler olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Genetik faktörler arasında alerji varlığı, atopi, bronş hiperreaktivitesi, cinsiyet ve obeziteyi sayabiliriz. Çevresel faktörler ise alerjenlere, toz ve kimyasal maddelere maruz kalmak olarak sıralanabilir. Sigara dumanı ve hava kirliliği, viral üst solunum yolu enfeksiyonları, bazı ilaçlar, gastroözefageal reflu, ev tozu akarları, evcil hayvanlar, hamamböceği, küf mantarları ve polenler astım için tetikleyici olabilir.
Bu etkenlerin bebekler için daha büyük risk taşıdığı söylenebilir mi?
Bebeklikte yoğun ev tozu akarlarına maruz kalma önemli bir tetikleyici olabilir. Sigara dumanı ise son derece önemli bir risk faktörüdür. Gebelik döneminde sigara içen annelerin çocuklarında astımın daha sık görüldüğü saptanmıştır.
Biraz da alerjik astımdan bahsedebilir misiniz?
Alerjik astım, sık görülen durumdur ve astımın en yaygın şeklidir. Polen veya toz akarları gibi çevresel tetikleyiciler, astımın nedenidir. Bu tetikleyiciler normalde zararsız olsa da duyarlılığı ve astımı olan kişi için sıkıntı yaratır. Astımlı kişilerde genellikle kronik iltihaplı hava yolları meydana gelir. Alerjenler olarak bilinen bu tetikleyiciler polen, hayvan tüyü, sigara dumanı veya küf gibi maddeleri içerebilir. Bu durum hırıltı ve solunum güçlüğü yol açabilir.
Nihat Bey, immünoterapi nedir?
Alerjik astım tedavisi için kullanılan bir yöntemdir. Bunu yapmak için bir immünolog, uzun bir süre boyunca bir alerjeni çok az miktarda hastaya enjekte edecektir. Sonunda, bağışıklık sistemi bu alerjene özgü aşırı tepki vermez.
Astım için kullanılan diğer tedavi yöntemleri nelerdir?
Astım, hastalık çok ilerleyip geri dönüşümsüz safhaya girmediği sürece kolaylıkla kontrol altına alınıp tedavi edilebilen bir hastalıktır. Düzenli tedavi gören hastaların büyük çoğunluğunda, astım yaşamı olumsuz yönde etkilemez. Astım tedavisinde iki grup ilaç vardır: Semptom giderici ve tedavi edici. Semptom giderici ilaçlar solunum yoluyla kullanılır ve atak belirtileri ortaya çıktığında 1-2 dakika içerisinde etkisini gösterir. İkinci gruptaki ilaçlar ise hastalığı tedavi eden ya da kontrol altına alan ilaçlardır. Alerjiyle mücadelede burun spreyleri, göz damlaları, merhem ve kremler de en yaygın olarak reçete edilir.
Astım ataklarından korunmak için neler yapılabilir?
Astım gelişimini engellemek zorlayıcıdır ama imkansız değildir. Ataklarını önleme konusunda hastalara yardımcı olacak bazı ipuçları vermek gerekirse, şunları söyleyebiliriz: Öncelikle tetikleyici ve alerjenlerden kaçınılmalı. Hava filtrelerinin özellikle HEPA filtreli olanları çoğu küf, polen, toz akarları ve diğer alerjenlerden kurtulmaya yardımcı olur.
Ortamdaki nem oranı astım hastalarını etkiliyor mu?
Kuru hava astım hastalarını olumsuz etkiler. Bu nedenle su buharı ile havadaki nem düzeyini artıran cihazlar semptomları hafifletebilir.
Son olarak satım hastaları için önerileriniz nelerdir?
Sigara içmesinler, etraflarında içilmesine de izin vermesinler; tozlu ve dumanlı alanlardan uzak dursunlar; yatak ve yastıklarını toz geçirmeyen bir kılıfla kaplayarak, yastıklarını 5 yılda bir yenilesinler; evde havyan beslemesinler; klima kullanmasınlar ya da filtre taktırsınlar; evdeki halıları kaldırsınlar, eğer mümkün değilse düzenli olarak temizletsinler; astımlılar genellikle hamam böceklerine alerjiktir, hamamböceklerini yok etsinler; parfüm, talk pudrası, saç spreyi ve boya gibi kuvvetli koku ve spreylerden uzak dursunlar; Ve en önemlisi doktor tavsiyelerine uyarak kontrollerini aksatmasınlar.
