Bir gün beş ve yedi yaşında iki çocuğu olan kapı komşum David, yedi yaşındaki Kelly’e benzinle çalışan çim biçme makinasıyla nasıl çim biçildiğini öğretiyordu. Makinayı çim üzerinde nasıl döndüreceğini gösterirken eşi Jane, bir soru sormak için David’i içeri çağırdı. David içeri girince Kelly makinayı çalıştırdı ve çimlerin ortasındaki çiçek tarhına daldı. Çiçek tarhı bir anda mahvolmuştu. David döndüğünde gördüğü manzara karşısında çılgına döndü. Bütün komşuların çok beğendiği, bin bir emekle yaptığı çiçek tarhı yoktu artık. David tam sesini yükseltmeye başlamıştı ki Jane dışarıya çıktı ve David’e ”David, çiçek değil, çocuk yetiştirdiğini unutma!” dedi.
***
Bu hikayede Jane, sözleriyle bana ana-baba olarak önceliklerimizin ne olduğunu çok güzel anımsattı. Çocukların kendileri ve benlik saygıları, kırabilecekleri ya da hasar verebilecekleri herhangi bir nesneden çok daha önemlidir. Hikâyeden anlaşılacağı üzere çocuklarımızın zaman zaman eleştirdiğimiz özelliklerini aslında biz anne babalar oluşturuyoruz. Dünyaya geldiğimiz andan itibaren bize bildiklerini aktarmaya başlayan anne ve babalarımız ilk öğretmenlerimizdir. Çocukların anne ve babadan öğrendiği temel iki kavram vardır: Birincisi sevgi, diğeri ise eğitim. Çocukların kişiliğinin oluşmasında en önemli faktör, anne ve babanın çocuk yetiştirme tutumlarıdır. Ayrıca anne ve babanın sadece çocuğa karşı değil, birbirine karşı davranışları da çocuğun dış dünya ile kuracağı ilişki için bir model oluşturmaktadır. Bu sebeple ebeveynlerin çocuklarından bekledikleri davranış modeline uygun davranmaları gerekmektedir. Bu yazıda kültürümüzde en sık karşılaştığımız ebeveyn tutumlarına değinmeye çalışacağım.
Aşırı baskıcı tutumu benimseyen ebeveynler, çocuğuna sürekli baskı uygular ve çocuğun kişiliğini hiçe sayar. Çocuk kendilerine itaat etmediğinde fiziksel şiddet uygular, baskı gösterir, suçlar veya cezalandırırlar. Yapılan araştırmalar, aşırı baskı ve katı disiplinle büyüyen çocukların kendilerine güvenmediklerini ortaya koymaktadır. Ergenlerde ise baskıcı bir tutumla karşılaşan ergen aşırı hassas, başkasının etkisinde kalan, girişimci olmayan, pasif özellikler gösterebilir.
Bu tip ebeveynlerin bulunduğu ailelerde; anne-baba, çocuk odaklı düşünmekte ve çocuk odaklı hareket etmektedir. Bunun iyi bir şey olduğu düşünülse de durum pek de öyle değildir çünkü bu tür ailelerde yetişen çocuklar gelecekte bencil, kendilerini başkalarından üstün gören ve aşırı otoriter olabilirler. Bu çocuklar ev hayatı ve sosyal hayatta geçimsiz, sosyal yönleri zayıf ve benmerkezci yapıya sahip bir görünüm çizerler.
Bu tip aileler genellikle anne ve babanın iyi anlaşamadığı ve her iki tarafın da baskın karaktere sahip olduğu ailelerdir. Birisinin “evet” dediğine diğeri “hayır” demektedir. Çocuk hangisine bakacağına, hangisine uyacağına karar verememekte, çoğunlukla kararsız kalarak herhangi bir tepki vermemeyi tercih etmektedir. Bu tip ailelerde yetişen çocuklar genellikle kararsız, her türlü etkilenmeye açık, tutarsız, çabuk karar değiştirebilen yapıdadır.
Aşırı koruyucu anne baba tutumunu benimseyen ebeveyn, çocuğuna müdahaleci yaklaşır ve onu sürekli kontrol eder. Çocuk, sürekli engellemelerle karşılaşır. Anne baba, çocuğun kendini tanımasına, geliştirmesine fırsat vermez. Çocuk, tek başına hareket etmekten korkar. Aileden ayrılmasının anne babayı üzeceği telkininin verilmesi de ayrılıp gitmeyi zorlaştırmakta ve suçluluk yaratmaktadır. Ailenin bu tutumu ergenin bağımsız olabilmesini, kendini gerçekleştirmesini engellemektedir.
İdeal aile tipine uygun bir yapıdır. Bu tip ailede temel kural ve kısıtlamalar haricinde çocuklar özgür bir şekilde fakat sorumluluklarının bilincinde yetişirler. Birey olmanın ayırdına varan çocukların özgüvenleri tam, sosyal ilişkileri kuvvetlidir. Onlar, geleceğin ideal yetişkin adaylarıdır.
Bu tutum, çocuk açısından oldukça olumsuzdur çünkü karşısında, ne fikirle giderse gitsin reddedecek bir aile yapısı vardır. Bu tür çocuklar kendilerine güvenleri olmadığı gibi karşılarındaki bireylere de güvenemezler.
Bu tip aileler genellikle kendilerinin yapamadıklarını, yaşayamadıklarını çocuklarından bekleyen, biraz egosu yüksek ailelerdir. Genellikle benmerkezci bireylerin oluşturduğu bu ailelerin çocuklarında yaptığı işi beğenmeme, yetersizlik ve devamlı olarak başkalarını mutlu etmeye çalışma duyguları görülebilir.
Anne babanın veya her ikisinin de çocukları arasında ayrımcılık yapması, sevdikleri çocuklarını diğerlerinden ayırarak kayırması sonucunda dışlanan çocuklarda duygusal kırıklıklar oluşur. Birbirlerine düşman olurlar. Bu tarz çocuklar ileriki yaşlarda kural tanımazlar ve toplumda suç işlemeye meyillidirler.
T: 0262.427 16 16
0555.998 99 16
W: www.ozdenbogazicikoleji.k12.tr
M: info@ozdenbogazicikoleji.k12.tr
A: Atatürk Mah. Sabiha Gökçen Cad.
No: 15/B Gölcük/Kocaeli
Finlandiya, Kanada, Güney Kore gibi kaliteli eğitim sistemine sahip ülkelerin sırrı ne, biliyor musunuz? Peki, biz yüksek potansiyelimizi nasıl başarıya çevirebiliriz? The Center on International Education Benchmarking (CIEB) bu soruların peşine düşüyor. Eğitimde yüksek performans gösteren ülkeleri masaya yatıran bu rapor, bizim gibi eğitim başarısını artırmak isteyen ülkeler için önemli ipuçları da sunuyor.
